پاشكه‌فتنا ئاستێ خاندنێ و زانينێ ل هه‌رێما كوردستانێ
ئاستێ پێشكه‌فتنا هه‌ر ولاته‌كى ب ئاستێ پێشكه‌فتنا خاندنێ ڤه گرێدايه, چ پێنه‌ڤێت قوتابخانه دئێته هژمارتن ژ منارا زانستێ و پێشئێخستنا روشه‌مبيريێ و پێگه‌هاندا جيلێن داهاتى, كو ئه‌ڤ جيلێ پێگه‌هشتى و روشه‌مبير دبنه گرنتى بۆ پاشه‌روژه‌كا گه‌ش بۆ ولاتى.
و لكه‌فندا قوتابخانه هه‌رچه‌نده ساده و ده‌سپێكى بوون وه‌ك ئاڤاهى و كێميا په‌رتوك و پێدڤيێن خاندنێ به‌لێ بتمامى ب ئه‌ركێ خو رابيه ب روشه‌مبيرى كرنا جيلێن داهاتى به‌لێ پا يا نوكه ئه‌م دبينن قوتابخانه بتمامى ب فى ئه‌ركى رانابن و ئه‌و جيلێن دهێنه ده‌رچوون ژ قوتابخانێن نوكه نه وه‌ك يێن به‌رێنه ژلايێ ئاستێ روشه‌مبيرى و تێگه‌هشتنێ ڤه, و خو ئه‌گه‌ر بتنێ يا مه ئاخفتن ژێ بيت ل سه‌ر ڤى بابه‌تى به‌لێ هه‌ر گرنگى يا خو يا هه‌ى ژبه‌ركو گه‌له‌ك جار دووباره‌كرن و گه‌نگه‌شه‌كرن ل سه‌ر ئاريشه‌كێ دبيته ئه‌گه‌رێ هندێ سه‌رنجا به‌رپرسان رابكێشيت و ل پاشى چاره‌سه‌ركرنا وێ ئاريشێ.
ئه‌گه‌رێن پاشكه‌فتنا ئاستێ خاندنێ گه‌له‌كن كو گرێداينه ب چه‌ند لايه‌نه‌كان ڤه و ل خارێ دێ هنده‌ك ئه‌گه‌ران دمه به‌رچاڤ:
ئه‌گه‌رێن گرێدايى ب لايه‌نێن حكومى ڤه
1- كێم بوونا گرنگيدانا لايه‌نێن به‌رپرسيار يێن حكومى ب خاندنا ناڤخو و نه گرنگى دان ب قوتابخانان ژ هه‌مى لايه‌نان ڤه.
2- كێميا موچێ مامۆستايان كو وه‌لێ هاتيه مامۆستا هزر دموچه‌ى و چه‌وانيا رێڤه‌برنا ژيانا خو بكه‌ت ژلايێ ماددى ڤه پتر ژ چه‌وانيا فێركرنێ و وانه گوتنێ.
3- گرنگى نه‌دانا لايه‌نێن حكومى ب پێشئێخستنا قوتابخانان ژ لايه‌نێ سيسته‌مێ خاندنێ ولايه‌نێ پێدڤيێن خاندنێ د هه‌مى بواران دا, و دير كه‌تن ژ رێك و سيسته‌مێن نوى و يێن جيهانى يێن كو قوتابخانێن جيهانێ بكاردئينن, هه‌روه‌سا بكارنه‌ئينانا رێكێن پێشكه‌فتى يێن ته‌كنولوژى د سيسته‌مێ خاندنێ دا وه‌ك داتا شوو و لاپتوپ...
4- گرنگى نه‌دان ب ئاستێ ماموستايان و نه ڤه‌كرنا خولێن فێركرنێ ل سه‌ر سيسته‌م و رێكێن نوى يێن خاندنێ, و نه باشيا ئاستێ هنده‌ك ماموستايان كو ب مخابنيڤه گه‌له‌ك ماموستايا ئه‌م دبينن كو بێ به‌رچاڤ وه‌رگرتنا ئاست و برواناما وى هاتينه دامه‌زراندن و هنده‌ك ژ وان هه‌ر خاندن تمام نه‌كريه و نوكه ماموستانه ب به‌لگه ئه‌ڤ چه‌نده يا هه‌ى.
5- كێميا رێژا بوجه‌ى ياكو هاتيه ته‌رخانكرن بو وه‌زاره‌تا په‌روه‌رده, كو برێكا وێ بوجه‌ى سيسته‌مێ خاندنێ و پێدڤيێن خاندنێ بهێنه دابين كرن و پلان بهێته دانان بو پروژێن پێشئێخستنا ئاستێ خاندنێ.
6- به‌ره‌ڤ پێش نه‌چونا ئاستێ سيسته‌مێ په‌روه‌ردێ دگه‌ل پێشكه‌فتنا زانستێ لسه‌ر ئاستێ ولاتێن پێشكه‌فتى.
7- گرنگى نه‌دان ب ئاڤاهيێ قوتابخانان, نه بتنێ گرنگى ب لايه‌نێ تيورى بتنێ ڤه, به‌لكێ ژلايێ پراكتيكى ڤه گرنگى پێ ناهێته دان, وه‌ك نه‌بونا په‌رتوكخانێ و تاقيگه‌ها دناڤ قوتابخانێ دا, و پال نه‌دانا قوتابيان بو خاندنا كتێبان و روشه‌مبيرى كرنا وان, هه‌رهوسا ژلايێ خوشيێ و ده‌م سه‌ربوراندنێ ڤه وه‌ك نه‌‌بوونا هولێن وه‌رزشى هونه‌رى و جهێن فێركرنا كارێن ده‌ستى و چێكرنا خارنان و ...
ئه‌گه‌رێن گرێدايى ب مامۆستايانڤه
1- بێ گێولى و نه بونا حه‌زا فێركرنێ ب شێوه‌كێ درست ژ لايێ مامۆستايان ڤه, به‌لكى بتنێ هزركرن د موچه‌ى دا نه‌كو هزرا كارێ خو يێ پيروزئه‌و ژێ فێركرنه و پێشئێخستنا شيانێن خو ئه‌ڤه ژێ ژ ئه‌گه‌رێ موچه‌يێ كێم يێ كو ب درستى ژيان پێ برێڤه ناچت.
2- و هه‌روه‌سا هزركرن وه‌ك كار به‌رامبه‌ر پاره‌كى (موچه‌ى), و ژبه‌ر كو موچه زێده يێ كێمه گه‌له‌ك ژ مامۆستايان هوسا هزردكن كو ژ قه‌ستان خو د وه‌ستينن و ئه‌و وه‌ستيان به‌رامبه‌ر وى موچه‌ى ناهێت, و ژبيركرنا ئارمانجا سه‌ره‌كى يا پيروز كوئه‌و ژێ زانين و فێركرنه, و بێگومان هه‌مى مامۆستا هوسا هزرناكن به‌لێ پا ئه‌ڤ هزره ژێ يا هه‌ى.
3- خو نه‌وه‌ستاندنا هنده‌ك ماموستايان ژ بو ئه‌گه‌رێن ماددى, وه‌ك باش نه گوتنا وانان و ل به‌رامبه‌ر هندێ ئه‌و ماموستايه گه‌له‌ك يێ ب ناڤ و ده‌نگه ب وانێن تايبه‌ت, ئه‌ڤ چه‌نده ژێ يا هه‌ى و به‌ربه‌لاڤه.
4- نه باشيا شێوازێ وانه‌گوتنا هنده‌ك ماموستايان كو نه‌شێن پێزانينان ب شێوازه‌كێ باش بگه‌هيننه قوتابى.
5- گرنگى نه‌دان ب فێركرنا قوتابيان بچه‌وانيا بكارئينانا ئاميرێن موبايل و كومپيوته‌ر و بكارئينانا ئنترنێتێ بشێوه‌كێ دروست.
6- نه‌گوتنا وانێ ژلايێ مامۆستاى لديڤ باوه‌رنامه و تايبه‌تمه‌نديا وى, وه‌ك ماموستايێ كورديێ وانا ئنگليزيێ يان وه‌رزشێ بێژيت.
ئه‌گه‌رێن گرێدايى ب قوتابيانڤه
1- رێز نه‌گرتنا قوتابى بۆ ماموستاى و پيروزيا ناڤێ وى.
2- نه پێگريكرنا قوتابيان بو ئه‌ركێن وان بتمامى و چێدبيت ئه‌ڤه ببيته ئه‌گه‌ره‌ك كو مامۆستا هه‌ست بكه‌ت كو پێكولێن وى هه‌مى بێ مفا بوون و كارتێكرنێ ل ئاستێ وى بكه‌ت.
3- نه مانا رێزگرتنێ دناڤبه‌را قوتابى و مامۆستايان دا كو دبيته ئه‌گه‌رێ كێم بونه بها و رێزا قوتابخانێ و ماموستايا وقوتابيان.
4- گرنگى نه‌دانا كه‌س و كارێن قوتابى (خێزان), و لديڤ نه‌چوونه‌كا دروست بو قوتابى.
هنده‌ك پێشنيار و خالێن چاره‌سه‌ر
بتنێ ئه‌ڤه هنده‌ك خالن دئێنه خاندن و ژبيركرن و بتنێ د راپورتان دا دئێنه نڤێسين بمخابنيڤه نا ئێنه جێبه‌جێكرن.
1- گرنگى دانا لايه‌نێن به‌رپرسيار و حكومي ب پروسا خاندێ و دابينكرنا هه‌مى پێتڤيێن خاندنێ.
2- پێداچوون ب ياسا و سيسته‌مێ خاندێ بو زڤراندنا بهايێ قوتابخانا و خاندنێ.
3- پێداچوون ب ليستا ماموستايان دا و پشتراستكرن ژ ئاست و شيانێن وان يێن فێركرنێ و ده‌مێ هه‌بوونا مامۆستايه‌كێ نه ل ئاستێ پێتڤى پێشئێخستنا شيانێن وى يان ديركرنا وى ژ كارێ مامۆستايێ.
4- زێده‌كرنا موچێ ماموستايا بۆ پالدانا وان دا كو بدروستى ب ئه‌ركێ خو رابن.
5- به‌رده‌وام پێداچوون ب سيسته‌مێ خاندنێ و پێشئێخستنا وێ دگه‌ل پێشئێخستنا سيسته‌مێ خاندنێ يێ جيهانى.
6- هه‌ستكرنا مامۆستايان ب په‌رپرسياريێ به‌رامبه‌ر قوتابيان و ئه‌ركێ وان يێ پيروز و نه به‌رامبه‌ركنێ به‌رامبه‌ر موچه‌ى.
7- خو وه‌ستاندنه‌كا پتر ژلايێ ماموستايێن به‌رێزڤه بو گه‌هاندنه پێزانينان بو قوتابيان و بكارئينانا پتر ژ شێوازه‌كى د فێركرنێ دا.
8- ڤه‌كرنا خولێن فێركرنێ بو مامۆستايان ب به‌رده‌وامى ل سه‌ر نويترين شێوازێن فێركرنێ و بكارئينانا وان شێوازان د قوتابخانان دا.
9- گرنگى دان ب ئاڤاهيێ قوتابخانان, نه بتنێ گرنگى ب لايه‌نێ تيورى بتنێ ڤه, به‌لكێ ژلايێ پراكتيكى ڤه گرنگى پێ بهێته دان, وه‌ك بونا په‌رتوكخانێ و تاقيگه‌ها دناڤ قوتابخانێ دا, و پالدانا قوتابيان بو خاندنا كتێبان و روشه‌مبيرى كرنا وان, هه‌رهوسا ژلايێ خوشيێ و ده‌م سه‌ربوراندنێ ڤه وه‌ك هه‌بوونا هولێن وه‌رزشى هونه‌رى و جهێن فێركرنا كارێن ده‌ستى و چێكرنا خارنان و ...,به‌لێ ب مخابنيڤه چ ژڤان تشتان دقوتابخانێن مه يێن هه‌رێما كوردستانێ يان رێژا هه‌ره بلندا قوتابخاناندا نينن.
10- سه‌رپه‌رشتيكرنا كه‌س و كارێن قوتابى (دخێزانێ دا) ب شێوه‌كێ باشتر.
11- به‌رچاڤ وه‌رگتنا رولێ ماموستاى ژلايه‌نێن حكومي ڤه.
12- پێشئێخستنا شێوازێن فێركرنێ, و گهورينا وان ژ شێوازێ تيورى ب شێوازێ تيورى و پراكتيكى دهه‌مى لايه‌نان ڤه.
13- گرنگى دان ب فێركرنا قوتابيان بچه‌وانيا بكارئينانا ئاميرێن موبايل و كومپيوته‌ر و بكارئينانا ئنترنێتێ, هه‌روه‌سا بكارئينانا رێكێن پێشكه‌فتى يێن ته‌كنولوژى د سيسته‌مێ خاندنێ دا.
14- به‌رده‌وام فه‌كرنا خول و هه‌ڤركيان ل سه‌ر ئاستێ ناڤخويا قوتابخانێ و ل سه‌ر ئاستێ قوتابخانان بگشتى.
هه‌روه‌سا گه‌له‌ك خالێن دى كو ب گه‌نگه‌شێن به‌رفره يێن كه‌سێن به‌رپرسيار و بخه‌مخورى و بهه‌ولێن به‌رده‌وام دشياندايه چاره‌سه‌ريا ئاريشا پاشكه‌فتنا ئاستێ خاندنێ بهێته كرن ئه‌گه‌ر بتمامى نه‌ئێته چاره‌سه‌ركرن ژێ دێ ژ گه‌له‌ك لايه‌نانڤه چاره‌سه‌رى بو هێته ده‌ستنيشان كرن و بجهئينان.
