لادانا
هزرى
لادانا هزرى ميكانيزمه‌كا به‌ره‌ڤانيێ يه كو تێدا كه‌سه‌ك
دوباره هه‌ستێن نه‌رێنى ئاراسته دكه‌ت ژ ژێده‌رێ وێ يێ ره‌سه‌ن بو وه‌رگره‌كێ
كێمتر گه‌ڤ تێدا بن, ژ نمونه‌يێن كلاسيكى بۆ به‌ره‌ڤانيێ دوژمنكاريا پێگهوره, كو
ئه‌گه‌ر كه‌سه‌ك يێ توره بيت به‌لێ نه‌شێت توره‌بونا خو ئاراسته‌ى ژێده‌رى بكه‌ت ژبه‌ر
سزايان, دبيت توره‌يا خو دارێژته سه‌ر كه‌سه‌كى يان تشته‌كى كو مه‌ترسيه‌كا مه‌زن
نه‌بيت.
د زانستێ ده‌رونناسيێ دا ل ده‌ڤ فرويد ميكانيزمه‌كا
به‌ره‌ڤانيێ يا نه‌هوشمه‌ندى كو تێدا مێشك ئارمانجه‌كا نوى وه‌ك پێگهور بو ئه‌وان
ئارمانجێن كو هه‌ست پێدكه‌ت دمه‌ترسينه يان نه قبول كرينه د شێوه‌يێ خو يێ ره‌سه‌ن
دا, ل دويڤ فرويد لادانا هزرى ب شێوه‌كێ بێهوش كاردكه‌ت د مێشكيدا.
سيگموند
فرويد بوچونا وى ئه‌وه كو جوره‌كێ دياركرى يێ لادانا هزرى هه‌يه دهێته بناڤ كرن
ب بلندبوونێ وه‌ك ژێده‌ره‌كێ گرنگ بو داهێنان و ئيلهامێ كار دكه‌ت.
لادانا هزرى يا هه‌ستان يان رويدانان به‌رامبه‌ر
كه‌سێن گرنگ د رابردوى دا ب سه‌ر شيكارێ ده‌رونناسى د ده‌مێ نها دا لايه‌نه‌كێ
گرنگه يێ ڤه‌گوهاستنا لادانا هزرى, تايبه‌ت ده‌مێ كه‌سه‌ك يێ به‌رنياس ب توره‌بونێ.
جوره‌كێ ديتر يێ لادانا هزرى رويدده‌ت ل ده‌مێ ڤه‌گوهاستنێ دا ده‌مێ نه‌ساخ كريارا ڤه‌گوهاستنێ ب ڤه‌شێريت و جێبه‌جێدكه‌ت ل سه‌ر لايه‌نێ سيێ يان ل سه‌ر خو بخو.
دبيت لادانا هزرى ببيته ره‌فتاره‌كا زنجيره‌يى,
بۆ نموونه كه‌سه‌كێ توره ژ رێڤه‌به‌رێ خو نه‌شێت ده‌ربرينێ ژ توره‌بونا خو بكه‌ت
راببيت ب قوتانا هه‌ڤژينا خو, و هه‌ڤژينا وى راببيت ب قوتانا ئێك ژ زاروكێن خو, و
دبيت ئه‌ڤ چه‌نده بهێته داپوشين ب په‌رده‌يا سزادانێ.
ميكانيزمێن به‌ره‌ڤانيێ
ده‌مێ ل ده‌ڤ خه‌لكێ هه‌ست و
پالده‌رێن نه‌رێنى هه‌بن, به‌هرا پتر يا جاران ل رێكێان دگه‌رن بو ره‌فتاركرنێ دگه‌ل
ئه‌ڤان هه‌ستێن حه‌ز لسه‌ر نه‌هه‌يى, به‌روڤاژى ئه‌وان ئستراتيجيه‌تان يێن
رويبرويبونێ يێن ئه‌م بكاردئينين بو رويبرويبوونا وه‌ستيانا روژانه, ميكانيزمێن
به‌ره‌ڤانيێ بتمامى ل سه‌ر ئاستێ بێهوشيێ كاردكه‌ن, كو كه‌س نزانيت ئه‌و وێ ره‌فتارێ
دكه‌ت, ميكانيزمێن به‌ره‌ڤانيێ ئێك ژ ئه‌وان رێكانه يێن كو مێشك بێى هوش هه‌ولدده‌ت
بو كێمكرنا دوودليێ و زڤراندنا هه‌ڤسه‌نگيا هه‌ستان, و كاردكه‌ت بێى هوش بو
هاريكرنا مه بو ره‌فتاركرنێ دگه‌ل گه‌فێن كه‌سان يان تشتان يان ژينگه‌هێ, دبيت ئه‌م
بسه‌ر ڤان هه‌ستان هلنه‌بين, به‌لێ كارتێكرنێ ل سه‌ر ره‌فتارێن مه دكه‌ت و دبيت
ببيته ئه‌گه‌رێ دوودليێ.
ده‌مێ ئه‌م لادانا هزرى
بكاردئينين, مێشكێ مه هه‌ستپێدكت كو كاردانه‌ڤه به‌رامبه‌ر ژێده‌رێ ره‌سه‌ن بو
شكاندنا مه دبيت جهێ رازيبوونێ نه‌بيت, و دبيت يا مه‌ترسيدار بيت, ل پێش ئه‌وێ چه‌ندێ
ڤه, رێكه‌كا ديتر دبينت كو دبيت وه‌ك په‌نجه‌ره‌ك و ده‌ريكه‌كێ پتر يێ ئارام بيت
بو هه‌ستێن مه يێن نه‌رێنى.
چه‌وا لادانا هزرى كاردكه‌ت
هزر
بكه كو رێڤه‌به‌رێ ته شه‌قه‌ك دانا ته دناڤا كارى دا, توره‌بوونا خو ل رێڤه‌به‌رێ
خو ده‌رێخى ب ئێكسه‌ر كاره‌كێ حه‌كيمانه نينه بتنێ, به‌لكو دبيت ببيته ئه‌گه‌رێ
ژ ده‌ستدانا كارێ ته‌ژى, ل پێش ئه‌ڤێ چه‌ندێ ڤه, تو دێ هه‌ستێن خو ڤه‌شێرى دناڤا
خودا هه‌تا دوماهيا روژێ و كارى.
و
وێ گاڤا بگه‌هيه مالێ, دبيت توره‌بونا خو ل هه‌ڤالێ خو بده‌رێخى كو ل ژورێ دگه‌ل
ته دايه يان دبيت كاردانه‌ڤه‌يێن ته توند بن به‌رامبه‌ر رويدانێن نه گرنگ و
بچيك وه‌ك ره‌فتاره‌كا نه‌جان ژ لايێ زاروكێت ته ڤه, د به‌هرا پتر يا جاراندا ئه‌و
رويدانا توره‌بوونا ته هه‌ميێ ده‌رێخيت هند گرنگيا خو نينه, به‌لێ كاردانه‌ڤه‌يا
ته زێده دێ يا توند بيت و نه يا گونجاى بت.
ل شينا توره‌يا خو ل رێڤه‌برى ده‌رێخى
ب رێكه‌كا ئێكسه‌ر, كو سزايێن وێ دێ دمه‌زن بن, تو توره‌بونا خو ل هه‌ڤال يان
زاروكێت خو ده‌رێخى كو سزايێن وێ و خرابيێن وێ گه‌له‌ك كێمترن, بۆ وێ چه‌ندێ داكو
خو خلاسكه‌ى ژ ئه‌وێ تێكچوونێ ياتو توشبويێ.
ئه‌گه‌ر به‌رى نوكه ته خو
خلاسكريه ژ هه‌ستێن نه‌رێنى به‌رامبه‌ر هه‌ڤاله‌كى يان هه‌ر تاكه‌كى ژ خێزانا ته
يان هه‌تاكو كه‌سه‌كێ بيانى ژى بيت ده‌مێ تو توره و بێهيڤى دبێ, ئانكو تو لادانا
هزرى وه‌ك ميكانيزمه‌كا به‌ره‌ڤانيێ بكارئينايه (خو ئه‌گه‌ر ته نزانى بيت ژێ )
نمونه ل سه‌ر لادانا
هزرى
ل
خوارێ دوو سيناريونه يێن پێشبينكرى, كو دبيت تو هه‌ست پێبكه‌ى كو نه د غه‌ريبن
بو ته ل سه‌ر لادانا هزرى:
ماموستا
خه‌له‌تيه‌كا ته دناڤا قوتابيان دا بێژيت و دگه‌ل ئاخفتنه‌كێ كو تو هه‌ست ب شه‌رمێ
بكێ دناڤا قوتابيان دا, و پشتى وانێ ئاخفتنێن ره‌ق به‌رامبه‌رى هه‌ڤاله‌كا خو بێژى
بێ ئه‌گه‌ره‌كێ گرنگ.
پاشڤه‌برنا
رێڤه‌به‌رێ فه‌رمانبه‌ران ژ ئه‌گه‌رێ كارێ فه‌رمانبه‌را يێ لاواز دكارى دا, فه‌رمانبه‌ر
بو خارنگه‌هێ دچيت بو خارنێ و ده‌نگێ خو ل كاركه‌رێن خارنگه‌هێ بلند دكه‌ن ژ ئه‌گه‌رێ
خه‌له‌تيه‌كا بچيك د داخوازيا واندا.
دبيت لادانا هزرى ببيته ئه‌گه‌رێ چه‌ند كارڤه‌دانێن
بێ مه‌ره‌م, لادانا هزرى هنده‌ك دبيت ب شێوه‌كێ كومه‌ل و ڤێكرا بيت, وه‌ك نموونه
هنده‌ك ژ زانايێن ده‌رونناسى دديت كو ئه‌و هه‌ستێن دوژمنكاريێ يێن نه‌ته‌وه‌يێ ئه‌لمان
دژى گه‌لێ جوهيان ئه‌نجامداى پشتى شه‌رێ جيهانى يێ ئێكێ دبيت نمونه‌يه‌ك بيت ل سه‌ر
لادانا هزرى كو ئه‌و هه‌ستێن بو وان چێبوين ژ ئه‌گه‌رێ كاودانێن نه‌خوش يێن ئابورى
و ره‌نگڤه‌دانێن وێ و بو ده‌ربرين ژ ئه‌ڤان هه‌ستان ل شينا توره‌ييا خو ئاراسته‌ى
كارێن خو و يێن حكومه‌تێ بكه‌ن توره‌بوونا خو ئاراسته‌ى كومه‌له‌يه‌كا كه‌سان كر و
هژمارتن ئارمانجه‌ك كێمتر مه‌ترسى و گه‌ڤ, و ئه‌ڤ ديارده دهێته نياسين ب (كبش
الفداء).
ته‌مه‌ن و لادانا هزرى
زاروكێن بچويك ب شێوه‌كێ پتر ئێكسه‌ر ده‌ربرينێ ژ
هه‌ستێن خو دكه‌ن ژ به‌ر ئه‌ڤێ چه‌ندێ پتر هه‌ستێن خو يێن نه‌رێنى ب شێوه‌كێ ئێكسه‌ر
به‌رامبه‌ر ئارمانجا ره‌سه‌ن ده‌ربرينێ ژێ دكه‌ن, بێى به‌رچاڤوه‌رگرتنا راده‌يێ
گونجايێ كارڤه‌دانێ.
بو نموونه, زاروكه‌كێ 4 سالى پتر د به‌رامبه‌ر ده‌يك و بابێن خو دكته قێژى ده‌مێ يێ توره, به‌لێ دبيت زاروكه‌كێ 14 سالى هه‌ستيێن خو يێن توره ڤه‌شێريت دناخێ خودا, و بده‌رێخيت به‌رامبه‌ر برا يان خوشكا خو.
چ د شياندا هه‌يه
بهێته كرن به‌رامبه‌رى لادانا هزرى
دشياندايه لادانا هزرى ب شێوه‌كێ كێمتر زيان بهێته ئه‌نجامدان,
وه‌ك بو نموونه ب رێكا كارى يان هه‌ڤركيه‌كا وه‌رزشى يان نێچيرێ بو خاليكرنا هه‌ستێن خو يێن
دوژمنكاريكرنێ يێن ب ئه‌گه‌رێ لادانا هزرى په‌يدا بوى, كو ئه‌ڤ چه‌نده دبيته ئه‌گه‌ر
كو ژ كارده‌ڤانێن دژوار به‌ره‌مبار كه‌سان بهێته دوير ئێخستن و توره‌بوونا وى ژ
ناڤ بچيت وه‌ك لێێدانێن بهێز يێن بوكسڤانان بۆ كيسێ بوكسان لده‌مێ توره‌بونێ ژ هه‌ڤاله‌كى.
ل خوراێ هنده‌ك رێكێن ئه‌گه‌ر ته بڤێت ب شێوه‌كێ
ب مفا لادانا هزرى بكاربينێ:
1. دياركرنا لادانا هزرى
ئێكه‌م پێنگاڤ و هه‌روه‌سا ب زه‌حمه‌ترين پێنگاڤ
ئه‌وه كو تو چاڤدێريا ره‌فتار و كارڤه‌دانێن خو بكێ و دياركێ ئه‌رێ لادانا هزرى
ئه‌گه‌ره يان نه, نه تشته‌كێ ب سانه‌هى يه د به‌هرا پتر يا جاراندا, دڤێ
قوناغێ دا يا ب مفايه ئه‌گه‌ر كار بهێته كرن دگه‌ل چاره‌سه‌ره‌كێ ده‌رونى, كو به‌رێخودان
بو ره‌فتارێ دهێته كرن ژ ڤه‌ديتنه‌كا ده‌ره‌كى كو هاريكاريا ته دكه‌ت كو ره‌فتارێن
خو ببينى ب به‌رێخودانه‌كا پتر بابه‌تيانه.
دبيت تو بێژى چاره‌سه‌رێ ده‌رونى كو ته ئاريشه
نينه كو بابێ ته پاره‌كێ كێم بدته تو بۆ قوتابخانێ به‌لێ ره‌فتارێن ته و ده‌ربرينێن
ته يێن له‌شى دبيت تشته‌كێ ديتر بدنه دياركرن, كو ده‌مێ تو توره ل ده‌مێ چونا
قوتابخانێ دبيت ئه‌گه‌ر ژ ئه‌گه‌رێ توره‌بونێ بيت ل وێ روژا پاره‌كێ كێم دگه‌ل ته.
2. هزر بكه
ره‌نگڤه‌دان ئستراتيجيه‌ته‌كه دبيت چاره‌سه‌رێن
ده‌رونناسى بكاربهێنن بو هاريكرنا ته بو هشياربوون ل ده‌مێ بكارئينانا ميكانيزمێن
به‌ره‌ڤانيكرنێ, چاره‌سه‌ركه‌رێ ده‌رونى هه‌ستێن ته دوباره دزڤرينته‌ڤه بو ته
ب رێكه‌كێ كو ته پالبده‌ت بو هزركرنێ ده‌رباره‌ى ره‌فتار يان ئاخفتنا ته.
ئارمانج ژ بكارئينانا شێوازێ هزرێ دياركرنا مه‌ترسيێن
ڤه‌شارتينه يێن رول هه‌بى د ره‌فتارا ته‌دا.
بو نموونه, ده‌مێ ده‌ربرينێ دكه‌ى ژ توره‌بونا خو به‌رامبه‌ر هه‌ڤالێ خو دكارى دا بو چاره‌سه‌ركه‌رێ ده‌رونى, دبيت ئێك ژ مه‌ترسيێن خو يێن سه‌ره‌كى بديه دياركرن, كو رێڤه‌به‌رێ ته شيان و وه‌ستيانا ته نه‌بينيت, ل شوينا ده‌ربرينێ ژ هه‌ستێن خو بكه‌ى بو رێڤه‌به‌رێ خو (كو دبيت مه‌ترسيدار بيت), ته توه‌ييا خو ده‌ربرى به‌رامبه‌ر هه‌ڤالێ خو دكارى دا.
3. مفا وه‌رگرتن ژ ده‌مى
ل وى ده‌مێ بسه‌رهلدبى بسه‌ر ده‌مێن
لادانێن هزرى يێن نه ته‌ندروست دژيانا خودا, پێنگاڤا ل دويڤرا لێگه‌ريانه لدويڤ
رێكه‌كا ب ئارمانج بو گوهورينا هزر و ره‌فتارا ته, بو نموونه, ده‌مێ توره‌بوونا
خو ل هه‌ڤژينا خو ده‌ردئێخى ژ ئه‌گه‌رێ تێكچوونا ده‌رونێ ته ل كارى, ب راوه‌سته,
و ل خو بزڤره, و ده‌مه‌كى بده خو بو زڤراندنا كونترولا خو.
هه‌ول بده ب هوش كاربكه‌ى بو
دوباره ئاراسته كرنا هه‌ستێن خو يێن نه‌رێنى بو ئارمانجه‌كا گونجاى, دبيت رێكه‌كێ
ببينێ وه‌ك نڤێسانێ يان گوتنا هه‌ستێن خو بو كه‌سه‌كێ نێزيك, يان به‌ژداريكرن د وه‌رزشه‌كێدا
يان راهێنانه‌كا جه‌سته‌يى, يان تێكهه‌ل بوون د ئاره‌زويه‌كا به‌رهه‌مهێن.
لادانا هزري لادانا هزرى لادانا هزري لادانا هزري لادانا هزری
