فينوس
فينوس ههسارا دووێ يه د گروپێ ههسارێن
روژێدا ژ لايێ ديراتيێ ڤه بو روژێديراتيا وێ ژ روژێ نێزيكى 108 مليون
كيلومترانه، و زڤرينا وێ ل دور روژێ نه بشێوهكێ بازنهكێ تمامه. و ئهو ههسارهكا
بهرينى يه ههوهك عهتارد و مهريخێ، نێزيكێ عهرديه ژلايێ پێكهاتا خو و قهبارا
خو ڤه. هاتيه بناڤ كرن ب ڤينوس لديڤ خوداوهندێ جوانيێ ڤه.
ههسارا فينوس نێزيكتره بو
روژێ ژ ههسارا عهردى ، كو لدور روژێ دزڤريت و ژ روژێ ديره ب ديراتيا 108 مليون
كيلومهترا ، بهلێ عهرد بديراتيهكا پتر دور روژێ دزڤريت بديراتيت 150 مليون
كيلومهترا ژ روژێ. ژبهر هندێ دئێته ديتن ژ ههمان لايێ روژێ ڤه .
تايبهت مهنديێن فيزيائى
فينوس ئێك ژ ههسارێن عهردينه
ئانكو ئهو شكلێ عهردى ددهت د
پێكهاته يا خو يا بهرينى دا و ههرهوسا شكلێ عهردى ددت ب شێوه و قهبارهي ژێ
دا. و گهلهك جا دئێته ناڤكرن ب جێمكێ عهردى. تيرا فينوسێ كێمتره ژ يا عهردى تنێ
ب شهش سهد و پێنجى كيلومهترا و بارستا وێ دبيته 81.5% ژ بارسا عهردى. بهلێ
كاودانێن سهر فينوسێ بتمامى نه وهك يێت عهردى نه. ژ بهر ئهگهرێ ههبينا بهرگێ
ههوايى يێ چر يێ پێكهاتى ژ (ئهكاسيدا كاربونى)، كو پتر ژ 95% ژ بهرگێ ههوايى
پێك دئينت. بهلێ مادا دووێ د پێكهاتا بهرگێ ههوايى دا نيتروجينه ب رێژا 3.5%.
جوگرافيا
نێزيكى 80% ژ رويێ فينوسێ
پێك دهێت ژ بركانان. دوو كيشوهرێن بلند ناوچێن مايى يێت فينوسێ پێك دئينن، ئێك ژ
وان ل نيڤا باكورێ ههسارێ ويا دى ل باشورێ هێلا يهكسانيێ. دئێته نياسين ب كيشوهرێ
بلندێ عشتار (ژ بهرعشتار، كو خوداوهندێ حهژێكرنێ يێ بابليا نه)، و رووبهرێ وێ
نێزيك روبهرێ ئوستراليا يه.
بهرگێ ههوايى سهقا
فينوس بهرگهكێ ههوايى يێ
گهلهك چر يێ ههى، كو بشێوهكێ سهرهكى پێك دئێت ژ دووهم ئوكسيدێ كاربونى رێژهكا كێم ژ نايتروجينى. بارستا ڤى بهرگێ ههوايى دگههيته 93 جاران بارستا بهرگێ ههوايى يێ عهردى، و ههر وهسا فشارا وێ ل سهر ههسارێ 92 جاران تهمهت فشارا بهرگێ ههوارى
يێ عهردى يه ل سهر روويێ وێ. چريا بهرگێ ههوايى ل فينوسێ ل سهر روويێ ههسارێ
65 كگم/م³ (6.5% ژ چريا ئاڤێ). فينوس گهرم تره ژ عهتاردێ ههر چهندێ عهتارد نێزيكتره بو روژێ و ئهڤه ڤه دگهريته ڤه بو بهرگێ
ههوايى يێ فينوسێ كو كێمترين پلا گهرماتيا وێ دگههيته -220ْ م وبهرزترين
پله دگههيته 420ْ م، گهلهك جارا دئێته گوتن
كو رويێ فينوسێ دوزهخه.
هندهك ڤهكولين وێ چهندێ
ديار دكن كو بهرگێ ههوايى يێ ڤينوسێ دكهڤندا (بهرى مليونهها ساله) نێزيكێ بهرگێ
ههوايى يێ عهردى بى ژ لايێ پێكهاتنێ ڤه، و چێدبيت كهڤندا گهلهك ئاڤ ههبويه
ل سهر روويێ فينوسێ.
زڤرينا ههسارێ ل دوور روژێ
فينوس ل دور خودزڤريت بهروڤاژى ئاراستێ بههراپتر ژ ههسارێن دى يێن كومهلا روژێ.
فينوس ل دوور روژێ دزڤريت ب
لهزاتيهكێ دگههيته 108 مليون/كم, و ههر 224.65 روژان جارهكێ لدور
خو دزڤريت. سهرهندێرا كو زڤرينا ههمى ههساران ل دور روژێ نه بشێوهكێ بازنهيى
يێ درستن بهلێ زڤرينا ڤينوسێ لدور روژێ ژ ههميان پتر نێزيكێ بازنهيى يه،دهمێ
فينوس دكهڤيته دناڤبهرا عهردى و روژێ دا ئهڤ ديارده ب عهرهبى دئێته
نياسين ب ("الاقتران الأدنى") ئهو نێزيكترين ههسارهيه بو عهردى,
دوى دهمى دا بتنێ ديراتيا وێ ژ عهردى دبيته 41 مليون كم. و ئهڤ ديارده
بنێزيكى ههر 584 روژان دوباره دبت.
ههسارا بێ ههيڤ
فينوسێ چ ههيڤ نينن. ئهو
و عهتارد دئێنه هژمارتن كو ههسارێن بێ ههيڤن كو چ ههيڤ ل دور ههسارێ نا زڤرن.
فينوس دچاخێت كهڤندا
فينوس ژ كهڤندا هاتيه
نياسين كو ئهو ئێكه ژ گهشترين ستێران ل ئاسمانى النجوم و ناڤ و دهنگيا خو ههبى
د مێژوويا مروڤايهتيێ د ا. و هاتيه وهسفكرن د نڤێسينێن مسمارى يێن بابلى يا ب
(جدول الزهر لأنو وأنليل) و
مێژوويا ڤان نڤێسينا دزڤريته ڤه بوو 1600 سالان بهرى زاينى. و بابلى يا ئهڤ
ههساره بناڤ كر بى ب عشتار و ئهو هێمايهكێ مێى نه يه و خوداوهندێ حهژێكرنێ
يه لدهڤ وان.
مسريێن بهرێ هوسا دانا بى
كو فينوس دوو پارچه يه و ستێرا سپێدهيا
بناڤ كربين ب "تيوموتيري" و ستێرا ئێڤاريا بناڤ كربى ب "كويتى". و ههروسا باوهريا ئهغريقا ژێ ههر ئهڤه بى كو ستێرا سپێدێ ناڤێ وێ
كربى "فوسفوروس" (ب يونانيا كهڤن: Φωσφόρος) و ستێرا ئێڤاريان ب هيسبوروس (ب يونانيا كهڤن: Ἐωσφόρος).